BWV 155: Mein Gott, wie lang, ach lange… (zondag van de bruiloft te Kana)
Toelichting op het beginrecitatief en het duet
Op de tweede zondag na Epifanie in 1724 klonk in Leipzig deze cantate nadat het Evangelie was gelezen (Johannes 2). De muziek is tijdloos, de tekst lijkt gedateerd, maar is dat niet. Het gaat over een ‘trübe Zeit’ en dat je je afvraagt: ‘God, hoe lang nog?!’ De ‘Vreugdewijn is op’. Komt u bekend voor ? En dan ook de boodschap, het evangelie door Bach op muziek gezet: ‘Du musst glauben, du musst hoffen’… Hou vol, er komen betere tijden.
Cantate voor de zondag van de bruiloft te Kana (2de na Epifanie)
Het is een cantate voor de tweede zondag na Epifanie/Driekoningen. Dan wordt traditioneel het verhaal van de bruiloft te Kana gelezen, waar Jezus water in wijn verandert. Wij beginnen dan vaak wat te grinniken en flauwe grapjes te maken over water en wijn… Salomon Franck, de meermaals gelauwerde dichter van het Hof van Weimar niet. Hem interesseert het mirakel niets. Hij is getroffen door de symboliek van het gebeurde. Het ziet er een ‘teken’ in, d.w.z. een verhaal dat een betekenis heeft die dieper gaat dan wat er zo op het eerste gezicht verteld wordt. Daarin is hij een betere bijbellezer dan wij. Want het verhaal presenteert zich ook zo. Het focust helemaal niet op het mirakel. Dat wordt en passant verteld. Het focust op een dialoog tussen Jezus en zijn moeder. Ze zijn op een feest, een bruiloftsfeest, en het gaat mis. De wijn is op. En de zorg van Maria en de reactie van Jezus thematiseren de spanning die er is tussen de menselijke hoop… en hoe het werkelijk gaat. Tussen de angst dat het mis-zal-gaan en de wijze waarop het toch nog goed komt. De mens hoopt dat ‘er wijn zijn zal’ in het leven. Vreugdewijn, noemt Franck het. Zodat wij als mens voluit, en volop kunnen leven, met elkaar.
Recitatief: de vreugdewijn is op…
Maar – begin van de cantate: recitatief: in werkelijkheid is het zo anders… Een dramatische opsomming volgt van wat er allemaal mis gaat in het leven, een tekst vol verba defectiva : werkwoorden die het gemis aanduiden. Het donkerkloppend orgelpunt dat Bach eronder legt, zet deze klacht kracht bij… Even lijkt het goed te komen, als het woord valt: Freudenwein, een schitterende figuur schiet omhoog (laatste regel van de partituur hierboven) om meteen daarna vleugellam neer te storten. Zo is het in het leven… We zijn wel op een feest genodigd, maar de wijn is op (fragment van de volgende pagina)
| Recitatief | |
|---|---|
| Mein Gott, wie lang, ach lange? Des Jammers ist zuviel! Ich sehe gar kein Ziel der Schmerzen und der Sorgen. Dein süßer Gnadenblick hat unter Nacht und Wolken sich verborgen, die Liebeshand zieht sich, ach! ganz zurück; um Trost ist mir sehr bange. Ich finde, was mich Armen täglich kränket, das Tränenmaß wird stets voll eingeschenket, der Freudenwein gebricht; mir sinkt fast alle Zuversicht. | Mijn God, hoe lang, hoe lang nog? De ellende wordt met teveel ! ik zie geen einde aan mijn smarten en zorgen. Uw zoete genadeblik heeft zich verborgen achter nacht en wolken, uw liefdeshand trekt zich, ach! helemaal terug; Het is naar troost, dat ik smacht. Ik stel vast – en dagelijks voel ik de pijn – dat mijn beker altijd overvloeit van tranen En vreugdewijn is er niet; Mij zinkt de moed in de schoenen. |
En dan komt de eerste aria, een duet. Een absoluut hoogtepunt in het oeuvre van Bach:
Aria (duet): Du musst glauben… blijf geloven, hou vol !
Du musst glauben, du musst hoffen, du musst Gott gelassen sein… Bezwerend, bemoedigend, troostend klinkt het. Het heeft nog het meest van een moeder of een vader, die een kind dat het even helemaal niet meer ziet zitten, vastpakt, op schoot neemt, wat heen en weer wiegt en zegt: Ach, het komt wel goed. Je hebt er geen redenen voor dat het waar zou zijn: ‘de wijn is op’. Je kunt het niet hard maken, ‘de wijn is op’ … maar toch geloof je het, weet je het zeker, blijf je vertrouwen… erop vertrouwen. De fagot mag soleren en de beide zangstemmen mogen alterneren en excelleren in dit bijna dromerige muziekstuk.
| Aria | |
|---|---|
| Du mußt glauben, du mußt hoffen, du mußt Gott gelassen sein! Jesus weiß die rechten Stunden, dich mit Hülfe zu erfreun. Wenn die trübe Zeit verschwunden, steht sein ganzes Herz dir offen. | Je moet blijven geloven, geef het niet op, Laat God zijn gang maar gaan! De Heer weet echt wel wanneer hij je met zijn hulp moet verblijden. En als deze donkere tijd voorbij is staat zijn hele hart voor je open. |
Zondag van de bruiloft te Kana, 2021, Dick Wursten
Slotgebed
Hoe lang nog, Heer God, moeten we wachten
en leven binnen de enge grenzen van deze tijd?
Hoe lang nog moeten we uitzien
naar het nieuwe licht aan de horizon?
Leer ons geduld te hebben,
deze tijd te verdragen,
en elkaar te dragen, te troosten en te bemoedigen.
Sterk ons daartoe in het vertrouwen
dat uw toekomst nabij is,
dat Gij de beste wijn zult schenken
aan uw mensen.
Gedenk jong en oud,
gedenk allen die lijden onder de eenzaamheid
die hen overkomt.
En koester allen aan uw hart,
die van ons moeten heengaan,
gekneusd en gehavend,
hun geliefden machteloos afwezig.
Amen. Zo moge het zijn.
Frans Van Looveren